Bản gốc
– Tiêu đề: The Tree-in-Bud Sign
– Tác giả: Edith Eisenhuber
– Nguồn: Radiology 2002 222:3, 771-772. DOI: doi.org/10.1148/radiol.2223991980
Bản dịch
– Tiêu đề: Dấu hiệu chồi cây
– Người dịch: BS.CK2. Cao Thiên Tượng – Khoa Chẩn đoán hình ảnh, BV Chợ Rẫy
*Tree-in-Bud Sign # Dấu hiệu chồi cây # Dấu hiệu nụ trên cành # Hình chồi nụ
Bài viết trong series DẤU HIỆU CHẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH trình bày các dấu hiệu hình ảnh gợi ý hoặc đặc hiệu trên XQ, CT, MRI, Siêu âm.
Hình ảnh
Dấu hiệu chồi cây (Tree-in-Bud) là dấu thấy được trên hình cắt lớp vi tính (CT) phổi cắt mỏng. Đó là các nốt đậm độ mô mềm, giới hạn rõ ở trung tâm tiểu thùy, nhỏ (đường kính 2-4mm), ở ngoại vi (cách bề mặt màng phổi 3-5mm) kết hợp với mở phân nhánh dạng đường, có hơn một vị trí phân nhánh kế tiếp nhau, giống như chồi cây (Hình 1, 2).
Hình 1. Hình chụp một cành cây từ một cây đang đâm chồi vào mùa xuân.
Hình 2. Hình CT cắt mỏng ở bệnh nhân nam 29 tuổi bị leukemia dòng tủy cấp sau khi ghép tủy xương. Bệnh nhân có bệnh sử sốt và ho. Hình ảnh thấy nhiều nốt trung tâm tiểu thùy nhỏ đậm độ mô mềm kết hợp với mờ phân nhánh dạng đường (mũi tên). Ghi nhận tương tự về hình thái như hình chụp chồi cây (Hình 1). Xét nghiệm huyết thanh xác định nhiễm Mycoplasma pneumoniae.
Giải thích
Dấu hiệu chồi cây biểu hiện sự nén chặt trong lòng tiểu phế quản chất nhầy, mủ hoặc dịch, tạo ra ranh giới đường đi phân nhánh bình thường không nhìn thấy được của đường khí ngoại biên. Ngoài ra, dãn và dày thành đường khí ngoại biên và viêm quanh tiểu phế quản có thể góp phần nhìn rõ các tiểu phế quản bị tổn thương. Trên mô bệnh học, hình ảnh chồi cây tương ứng rõ rệt với sự hiện diện của bít tắt đường khí nhỏ bởi chất nhầy, mủ hoặc dịch; dãn tiểu phế quản, dày thành tiểu phế quản và viêm quanh tiểu phế quản.
- Bản dịch Lung-RADS v2022 Tiếng Việt
- Lung-RADS v2022: Đánh giá phân loại và khuyến cáo quản lý
- Bộ từ vựng thuật ngữ hình ảnh học lồng ngực Fleischner (Fleischner Society: Glossary of Terms for Thoracic Imaging)
Bàn luận
Dấu hiệu chồi cây đã trở thành một thuật ngữ mô tả phổ biến cho nhiều bệnh đường khí ngoại biên khác nhau trong đó có bít tắt bởi chất nhầy, dãn phế quản và dày thành phế quản. Ngoài ra, có thể có các dấu hiệu gián tiếp của bệnh lý tiểu phế quản như ứ khí, đông đặc hạ phân thùy. Dạng chồi cây đặc biệt thấy rõ trên CT cắt mỏng. Không nhìn thấy được trên X quang ngực quy ước.
Hình ảnh dấu hiệu chồi cây liên quan chặt chẽ với giải phẫu của tiểu thùy phổi thứ cấp. Mỗi tiểu thùy thứ cấp được cung cấp bởi một tiểu phế quản tiểu thùy và động mạch tiểu thùy nằm ở trung tâm tiểu thùy. Trong trường hợp bình thường, tiểu phế quản trong tiểu thùy đường kính nhỏ hơn 1mm và không nhìn thấy được trên CT. Tuy nhiên, các tiểu phế quản bệnh lý bị nút bởi chất nhầy, dày thành và dãn, có thể nhìn thấy trên CT cắt mỏng, thường biểu hiện hiện tượng chồi cây.
Dấu hiệu chồi cây chủ yếu từng được dùng để mô tả các bất thường thấy trên CT ở bệnh nhân có sự lan theo đường nội phế quản của lao phổi. Tuy nhiên, trong nhiều năm qua, người ta càng thấy rõ rằng dấu hiệu chồi cây trên CT không đặc hiệu cho một bệnh lý phổi riêng biệt mà có thể gặp ở rất nhiều bệnh lý, chủ yếu là nhiễm trùng, cũng như trong các bệnh lý miễn dịch, bẩm sinh, u, hít phải chất kích thích và các bệnh lý vô căn.
Các bệnh lý nhiễm trùng phổi có tổn thương đường khí nhỏ là nguyên nhân thường gặp nhất của dấu hiệu chồi cây. Bất kỳ một vi sinh vật nhiễm trùng nào gồm vi khuẩn, mycobacterium, virus, ký sinh trùng và nấm, có thể tổn thương đường khí nhỏ và gây ra dạng chồi cây. Trong bệnh lý nhiễm trùng phổi, dấu hiệu chồi cây thường gặp nhất ở bệnh nhân lao lan theo đường nội phế quản. Ở bệnh nhân lao phổi, dạng chồi cây đặc trưng nhất, nhưng đặc điểm CT của sự lan truyền nội phế quản hoạt tính không đặc hiệu và có thể gặp ở 72% bệnh nhân có bệnh đang hoạt động.
Trên xét nghiệm mô bệnh học, mờ dạng chồi cây trên CT tương ứng với các chất bã đậu trong đường khí nhỏ. Búi tận cùng của dạng chồi cây có thể biểu hiện viêm với chất bã đậu trong các tiểu phế quản hô hấp và các ống phế nang, trong khi cuống có thể là chất bã đậu trong tiểu phế quản tận. Tương tự, sự lan tỏa theo phế quản của các mycobacterium không điển hình hoặc vi trùng sinh mủ có thể dẫn đến mờ dạng chồi cây (Hình 2). Ít gặp hơn, dấu hiệu chồi cây thấy trong nhiễm nấm và virus (chẳng hạn, aspergillus xâm lấn đường khí) và viêm phổi Pneumocystis carini.
Dấu hiệu chồi cây cũng là dấu thường gặp trên CT cắt mỏng ở bệnh nhân viêm toàn tiểu phế quản lan tỏa. Trên mô bệnh học, mờ phân nhánh dạng đường và dạng nốt có phân bố trung tâm tiểu thùy trên CT tương ứng với dày thành và dãn phế quản kèm nút nhầy trong lòng.
Ngoài ra, một số bệnh lý bẩm sinh có thể gây bệnh đường khí nhỏ, thấy có dạng chồi cây. Trong bệnh nhân xơ nang, các tiểu phế quản dày thành bị lấp đầy mủ hoặc chất nhầy thường thấy mờ dạng nốt trung tâm tâm tiểu thùy và phân nhánh trên CT, thường kết hợp với dãn phế quản trung tâm. Các dấu hiệu tương tự có thể thấy ở bệnh nhân bị nhiễm trùng đường khí nhỏ mạn tính do hội chứng nhung mao loạn động, hội chứng móng vàng, tình trạng suy giảm miễn dịch bẩm sinh. Lymphoma phổi nguyên phát từng được báo cáo mới đây tuy hiếm gặp nhưng là một chẩn đoán phân biệt quan trọng đối với dạng chồi cây. Tổn thương phổi do lymphoma có thể có dấu hiệu X quang tương tự viêm tiểu phế quản.
Tóm lại, dấu hiệu chồi cây là đặc trưng và dễ phát hiện trên CT phổi cắt mỏng ở bệnh nhân có bệnh lý đường khí nhỏ. Đó là một dấu hiệu hữu ích, trong bối cảnh lâm sàng và cận lâm sàng thích hợp, hầu như luôn hướng đến bệnh lý viêm đường khí nhỏ.
Tải bản gốc
- Bản gốc PDF: The Tree-in-Bud Sign → Tải PDF
- Tác giả: Edith Eisenhuber
- Nguồn: Radiology 2002 222:3, 771-772. DOI: doi.org/10.1148/radiol.2223991980
Trang web đang upload liên tục các video bài giảng và tài liệu chẩn đoán hình ảnh. Để nhận thông báo về các bài viết mới nhất, vui lòng đăng ký Nhận bài viết mới và theo dõi Kênh Youtube
